Lek. med. Ewa Massalska-Błęcka

Co to jest osteoporoza i dlaczego coraz częściej na nią chorujemy?

 

Osteoporoza to schorzenie, które polega na postępującym ubytku masy kostnej, co w późniejszym okresie życia prowadzi do złamań, spadku aktywności fizycznej a nawet niepełnosprawności.

Osteoporozę można nazwać chorobą cywilizacyjną. Jeździmy samochodami, mamy wiele maszyn i urządzeń, które wyręczają nas w pracy fizycznej. Często spędzamy czas przed komputerem czy telewizorem.

Brak aktywności i siedzący tryb życia prowadzi do osłabienia układu kostnego i mięśniowego. Obecnie długość życia wzrosła do 90 a nawet 100 lat. Ocenia się, że już ok. 8-9 mln polaków jest zagrożonych osteoporozą. Starzejąc się tracimy masę kostną (od 40 roku życia jest to ok 1% masy kostnej rocznie).

Związaną z wiekiem redukcję masy kostnej obserwuje się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Jest ona znacznie szybsza u kobiet po okresie menopauzy.

Największą utratę BMD – czyli gęstości mineralnej kości stwierdza się w pierwszych 5 latach od menopauzy. Nie daje to nam dolegliwości, a pierwszym sygnałem może być złamanie. Dlatego nazywamy osteoporozę „cichym złodziejem kości”.

 

 

Co sprzyja powstawaniu osteoporozy i kiedy należy ją podejrzewać?

 

Osteoporozę dzielimy na pierwotną i wtórną.

Pierwotna często występuje u kobiet po menopauzie ok. 50-55 roku życia i u starszych mężczyzn po 65 roku życia.

Wtórną wywołują takie choroby jak: nadczynność tarczycy, cukrzyca, choroby przewodu pokarmowego – szczególnie jelit, nadczynność przytarczyc, reumatoidalne zapalenie stawów, przewlekłe choroby płuc, choroby szpiku kostnego, stany po przeszczepach narządów, anoreksja.

 

Powstaniu osteoporozy sprzyjają:

1. Nieodpowiednia dieta z niską zawartością wapnia, witaminy D i witaminy K2.
2. Mała aktywność fizyczna, głównie siedzący tryb życia.
3. Nadmierne spożycie alkoholu, palenie papierosów.
4. Stosowanie leków takich jak sterydy, leki psychotropowe w tym przeciwpadaczkowe, heparyna, antykoagulanty.
5. Złamania osteoporotyczne u rodziców (głównie szyjki kości udowej i kręgosłupa). Osteoporoza jest często uwarunkowana genetycznie.
6. Wczesne zakończenie miesiączkowania (przed 40 rokiem życia), jak również operacje ginekologiczne z usunięciem jajników.

 

 

Jak zapobiegać?

 

Przede wszystkim profilaktyka. Myślimy o niej od urodzenia do późnej starości. Szczytowa masa kostna to wiek od 20 do 30  lat.

Z badań Instytutu Żywności i Żywienia wynika, że statystyczny Polak spożywa tylko ok. 500 mg wapnia na dobę, czyli niespełna 50%, a jest to podstawowy budulec naszych kości i zębów.

 

Dieta

Wapń

Do budowy kośćca potrzebna jest zbilansowana dieta bogata w wapń oparta głównie na mleku i na jego przetworach takich jak jogurty, kefiry, maślanka sery żółte (obecnie są dostępne o obniżonej zawartości tłuszczu i zwiększonej ilości wapnia).

Dla osób starszych wskazane jest mleko bezlaktozowe.

Wapń przyswajalny dla naszego organizmu znajduje się również w rybach, głównie morskich, takich jak sardynki, szprotki, śledzie.

W mniejszych ilościach wapń znajduje się w warzywach zielonych – brokułach, natce pietruszki, brukselce, soi, fasoli.

 

Dzienne zapotrzebowanie na wapń
Dzieci	800-1200 mg
Młodzież	1200 mg
Dorośli	1000 mg
Kobiety w ciąży i karmiące	1500 mg
Osoby starsze po 65 roku życia	1200 – 1500 mg

 

 

Witamina D

Witamina D3 wpływa na wszystkie układy, znajduje się w komórkach prawie każdego typu i w każdej tkance. Bierze udział w produkcji enzymów i hormonów.

Dzięki dobroczynnemu wpływowi wspiera profilaktykę układu sercowo – naczyniowego, zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na stwardnienie rozsiane i chorobę Alzheimera.

Witamina D3 odpowiada za pobudzenie wchłaniania wapnia i fosforu a tym samym za budowanie kośćca.

Brak witaminy D3 prowadzi do znacznego zmniejszenia wchłaniania wapnia, co może zagrozić osteoporozą, nasilić objawy chorób z autoagresji, zmniejszyć odporność organizmu, sprzyjać infekcjom. Osłabia układ nerwowy i mięśniowy.

Witaminę D w 80% możemy sobie dostarczyć przez ekspozycję ciała na promienie słoneczne. W skórze człowieka znajdują się wytwarzane z cholesterolu sterole, które pod wpływem promieni UV wytwarzają witaminę D3. W naszej szerokości geograficznej efekt ten występuje od kwietnia do października. Osoby starsze po 65 roku życia nie wytwarzają witaminy D3 pod wpływem słońca. Witaminę D3 przyswajamy z produktów zwierzęcych, przede wszystkim z ryb takich jak łosoś, węgorz, śledź. Zdecydowanie mniej z żółtek jaj, sera żółtego, mleka.

Tylko około 20% witaminy D3 możemy dostarczyć organizmowi z pożywienia typowego dla naszego społeczeństwa.

 

Rekomendowane zapotrzebowanie witaminy D3 na dobę
Noworodki i niemowlęta do 6 miesiąca                                          od 7 do 12 miesiąca	400 j. m 400 – 600 j. m
Dzieci od 1 roku do 10 lat	600 – 1000 j. m
Dzieci i młodzież od 11 do 18 lat	600 – 2000 j. m w zależności od masy ciała (BMI), szczególnie w miesiącach od  września do  kwietnia
Dorośli i seniorzy z prawidłową masą ciała	1000 – 2000 j. m w miesiącach od września do kwietnia  (po 65 roku życia cały rok)
Dorośli i seniorzy otyli	1000 – 4000 j. m cały rok
Kobiety ciężarne (najpóźniej od II trymestru ciąży) i karmiące	1500 – 2000 j. m

 

Wyższe i maksymalne dawki D3 ustalane są indywidualnie po oznaczeniu witaminy w surowicy  krwi i po konsultacji z lekarzem.

Witamina K2 MK-7

Witaminy K są jednym z czynników odpowiedzialnych za prawidłowe krzepnięcie krwi. Rozróżniamy dwa podstawowe związki witamin K: K1 i K2

Badania naukowe prowadzone na całym świecie potwierdzają ogromne znaczenie dla organizmu witaminy K2, a w szczególności najaktywniejszej formy tej witaminy, czyli K2 MK-7.

K2 MK-7 to witamina niezbędna dla naszego zdrowia.

1. Powoduje zwiększoną produkcję białka (osteokalcyny) służącego do budowy kości, jak również zapobiega osteoporozie poprzez prawidłową dystrybucję wapnia.
2. Zmniejsza ryzyko zachorowań na choroby nowotworowe (raka prostaty, jajników, trzustki), cukrzycę, choroby układu nerwowego (stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera, udary niedokrwienne mózgu).
3. Zapobiega odkładaniu się wapnia w naczyniach krwionośnych, redukuje płytki miażdżycowe, zmniejszając ryzyko chorób układu krążenia, w tym zawałów mięśnia serca.
4. Reguluje wydzielanie testosteronu.
5. Zwiększa odporność organizmu.

 

Witamina K1 znajduje się głównie w zielonych liściastych warzywach. Witamina K2 jest wytwarzana podczas fermentacji produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak sery, jest obecna również w jajach kurzych, maśle i mięsie zwierząt z ekologicznego chowu (karmionych trawą).

Szczególnie bogate w witaminy K2 MK-7 są produkty uzyskiwane z fermentacji soi, takie jak japońska potrawa natto, gdzie szczepem fermentującym jest bacillus subtilis. W Japonii natto jest codziennie dodawane do posiłków.

Witaminę K2 MK-7 wytwarzają również bakterie w jelicie grubym. Proces ten jest silnie uzależniony od diety. W tradycyjnym zachodnim pożywieniu witamina K2 MK-7 znajduje się w niewielkich ilościach.

 

Unikalna kompozycja dwóch naturalnych składników, witamina K2 MK-7 pozyskiwana z ekstraktu natto, oraz witamina D3 naturalnego pochodzenia.

 

Cena: 26,99 zł 26.99 ilość szt. Do koszyka dodaj do przechowalni

Cena: 34,59 zł 34.59 ilość szt. Do koszyka dodaj do przechowalni

Cena: 22,69 zł 22.69 ilość szt. Do koszyka dodaj do przechowalni

Kompozycja ta jest bezpiecznym kompleksem witaminowym uzupełniającym dietę. Aktywuje prawidłową dystrybucję wapnia do kości, ułatwiając jego wbudowanie a tym samym zapobiegając osteoporozie i ułatwiając jej leczenie. Zapewnia najwyższą wchłanialność wapnia oraz skuteczne działanie.

Dzienne zapotrzebowanie u osoby dorosłej na witaminę K2 MK-7 to ok. 75 µg, u kobiet ciężarnych i karmiących ok. 90 µg, w okresie menopauzalnym i pomenopauzalnym 100-120 µg.

Przyjmując preparaty z naturalną witaminą K2 MK-7 nie grozi nam przedawkowanie.

Jeżeli natomiast przyjmujemy leki przeciwzakrzepowe o możliwości przyjmowania preparatów zawierających witaminy K decyduje lekarz.

 

Pamiętajmy

Wzbogacajmy nasze pożywienie odpowiednimi dawkami preparatów zawierających wapń, witaminę D i K2 MK-7 szczególnie w okresie jesieni i zimy.

Dla zdrowych kości urozmaicona dieta powinna zawierać również witaminy B, miedź, cynk i odpowiednią ilość białka.

Unikajmy nadmiernego solenia.

Zrezygnujmy z żywności wysoko przetworzonej, unikajmy nadmiaru alkoholu, kawy i napojów gazowanych.

Nie palmy papierosów.

 

 

 

 

Aktywność ruchowa od dzieciństwa do późnej starości

 

Budujemy nasz układ kostno–mięśniowy od wczesnej młodości. Rolą rodziców a potem nas samych jest dbanie nie tylko o nawyki żywieniowe, ale o prawidłową sprawność fizyczną.

Zapewni  nam to prawidłową mineralizację kości i do nawet późnej starości zachowamy sprawność ruchową. Zmniejszy się ryzyko złamań.

Szczytową masę kostną osiągamy ok. 20-30 roku życia. Od ok. 40 roku życia rozpoczyna się powolna utrata masy kostnej, dlatego tak ważny jest regularny ruch związany z wysiłkiem fizycznym.

Mogą to być spacery, pływanie, taniec, jazda na rowerze, gry zespołowe, gimnastyka.

Szczególnie polecany jest Nordic-Walking, szybki spacer z odpowiednio dobranymi kijkami, gdzie zaangażowana jest większość naszych mięśni.

 

Pamiętajmy: W starszym wieku każda zwiększona aktywność fizyczna musi być skonsultowana z lekarzem, szczególnie kiedy chorujemy na choroby przewlekłe.

 

 

Jak rozpoznać i leczyć osteoporozę?

 

Densytometria to najczęściej wykonywane badanie diagnostyczne, które określi nam stopień gęstości kości (najczęściej sprawdza się kręgosłup lędźwiowy i stawy biodrowe).

Badanie jest nieinwazyjne i z dużym prawdopodobieństwem określi nam czy stan kości jest prawidłowy, czy zagrożeni jesteśmy osteopenią (czyli zmniejszoną masą kostną), czy osteoporozą.

Zalecane jest wykonanie pomiaru densytometrycznego u kobiet w wieku pomenopauzalnym około 50-55 roku życia i u starszych mężczyzn po 65 roku życia.

Jeżeli chorujemy na choroby przewlekłe, powodujące zwiększony  ubytek masy kostnej, konieczne jest wykonanie densytometrii w każdym przypadku.

Wykonujemy również pobranie krwi, które określi nam poziom witaminy D3  w naszym organizmie.

W zależności od wyników badań i stanu zdrowia lekarz zaleci nam:

1. Odpowiednie preparaty zawierające wapń, witaminę D3 i K2 MK-7.

Uzyskamy wskazówki dotyczące zbilansowanej diety i trybu życia.

2. Zaleci nam badania laboratoryjne, takie jak morfologia, kreatynina, poziom wapnia i fosforu w surowicy krwi, dobowe wydzielanie wapnia z moczem.

W przypadku chorób przewlekłych badania mogą być rozszerzone.

 

Obecnie dostępne są na rynku medycznym preparaty o unikalnym połączeniu wapnia, witaminy D3 i K2 MK-7, oraz kilka grup leków o udowodnionej skuteczności przeciwzłamaniowej. W Polsce od 10 lat dostępny jest lek podawany podskórnie w iniekcji co 6 miesięcy.

 

 

 

 

Piśmiennictwo:

1. Osteoartrologia kliniczna – Opracowanie wspólne, Termedia Wydawnictwo Medyczne, Poznań 2011.
2. Poradnik dla lekarzy - Roman S. Lorenc, Wojciech P. Olszyński, Osteoforum, Warszawa 2006.
3. Osteoporosis International with other metabolic bone diseases – J.A. Kanis, R. Lindsay, Springer 2010.
4. Osteoporoza problem interdycyplinarny – redakcja naukowa Edward Czerwiński, PZWL, Warszawa 2015.
5. Atlas osteoporozy pomenopauzalnej – Rene Rizzoli, MedPharm Polska, Warszawa 2010.
6. Zasady postępowania diagnostyczno-leczniczego w osteoporozie u osób dorosłych – dr hab. med. Jerzy Przedlacki, Warszawa 2010.
7. Ulotka – Prolia pierwszy wybór w osteoporozie – P. Gałuszko i wsp. PAMW 2014.
8. Choroby wewnętrzne – pod redakcją prof. dr hab. Andrzeja Szczeklika, Kraków 2006.

 

Pobierz poradnik w formie PDF