Z tego artykułu dowiesz się m.in.:
- Co to jest osteoporoza?
- Dlaczego osteoporoza dotyka kobiet w wieku około menopauzalnym?
- Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zmian osteoporotycznych?
- Co ma zdrowie tarczycy do zapobiegania osteoporozie?
Złodziejka kości, czyli o tym, czym jest osteoporoza?
Osteoporoza — nazywana również zrzeszotnieniem kości — to choroba atakująca układ kostny. W miarę rozwoju schorzenia zmniejsza się gęstość mineralna kośćca oraz dochodzi do zaburzeń w spójności jego tkanek. Kiedy masa kostna staje się zubożała, zostaje znacząco zwiększone ryzyko złamań oraz poważnych urazów. To nie wszystko! Problem objawia się także w procesie regeneracji takich uszkodzeń kości. Mogą wystąpić kłopoty np. z ich zrastaniem.
Istnieje wiele czynników, które sprzyjają rozwijaniu się osteoporozy. Są to między innymi uwarunkowania genetyczne, niedobory witamin i ważnych minerałów (np. wapń, witaminy K i D), zaburzenia metaboliczne i hormonalne, zła dieta, brak pionizacji oraz długotrwały brak ruchu (spowodowany np. wypadkiem).
Na osteoporozę chorują głównie osoby w wieku senioralnym oraz kobiety przechodzące menopauzę, ale zdarza się również, iż schorzenie to dotyka młodych. Tak zwana złodziejka kości niestety rozwija się powoli, a ludzie nią dotknięci często przez długi czas nie mają świadomości, że są chorzy. Zwykle jest tak aż do chwili, gdy dojdzie do złamania osteoporotycznego. Termin ten wyjaśniamy w dalszej części artykułu.
Osteoporoza — przyczyny
Do największych czynników ryzyka rozwinięcia się osteoporozy zaliczane są między innymi kwestie takie jak przedwcześnie występująca menopauza, mukowiscydoza i inne schorzenia związane z nieprawidłowościami w obrębie transportu jonów chlorkowych, czy też zaburzenia funkcjonowania tarczycy, wątroby oraz stawów.
Jako przyczyny osteoporozy wymienia się też:
- wiek, ponieważ gęstość kości zaczyna się zmniejszać mniej więcej po 35. roku życia;
- płeć — osteoporoza znacznie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn;
- gwałtowny spadek estrogenu, czego konsekwencją jest znaczące osłabienie struktury kości;
- niedobory witaminy D i/lub wapnia oraz fosforu;
- zbyt niska masa ciała lub otyłość
- długotrwałe unieruchomienie
- inne choroby np. RZS, celiakia
W niektórych przypadkach przyczyną mogą być stosowane lekarstwa, w szczególności glikokortykoidy i kortykosteroidy (tj. hormony steroidowe produkowane w warstwach pasmowatej oraz siatkowatej kory nadnerczy) czy też medykamentów powodujących zobojętnienie kwasu żołądkowego, leków przeciwcukrzycowych, inhibitorów pompy protonowej, hormonów tarczycy podawanych w ramach leczenia jej niedoczynności oraz związków litu (używanych w leczeniu chorób psychicznych).
Co to jest osteoporoza pierwotna?
Osteoporozę można podzielić na dwa rodzaje: pierwotną i wtórną. Do osteoporozy pierwotnej dochodzi podczas procesu starzenia się ciała i jest ona poprzedzona osteopenią (tj. chorobą kości ściśle związaną ze zmniejszeniem ich gęstości mineralnej, jeśli osteopenia zostanie wykryta wystarczająco wcześnie, nie powinna wówczas doprowadzić do zachorowania na osteoporozę). Zrzeszotnienie kości niezwykle rzadko występuje u młodych osób, ale jeśli już się tak dzieje, to mówi się wówczas o idiopatycznej osteoporozie młodzieńczej.
Osteoporoza pierwotna jest groźna przede wszystkim dla kobiet w okresie przekwitania, ponieważ właśnie wtedy dochodzi do obniżenia się poziomu estrogenów, co osłabia kości. Istnieje również pogląd, że w przypadku mężczyzn osteoporoza pierwotna może rozwijać się na skutek niedoborów testosteronu.
Czym jest osteoporoza wtórna?
Osteoporoza wtórna występuje o wiele rzadziej od pierwotnej. Ten rodzaj choroby wynika z przyczyn innych niż starzenie się organizmu. Najczęściej jest to konsekwencją zaburzeń na tle hormonalnym, nieprawidłowości zlokalizowanych w przewodzie pokarmowym oraz długotrwałego zażywania niektórych leków.
Bywa również, że osteoporoza wtórna rozwija się na skutek wystąpienia chorób o podłożu reumatycznym oraz zmian nowotworowych.
Objawy osteoporozy
Nie ma uniwersalnego zdania opisującego objawy osteoporozy. Jej symptomy są bardzo różne i mają tendencję do zmian w obrębie ich nasilenia. Chorzy często zwracają uwagę na dolegliwości bólowe, niekoniecznie wynikające z urazów takich jak złamania kości. Bywa, że ból jest sygnałem świadczącym o przeciążeniu osłabionego chorobą kośćca.
O osteoporozie mogą świadczyć m.in. kwestie takie jak zmiejszenie wzrostu, przygarbiona sylwetka, częste epizody złamań kości w charakterystycznych miejscach (tj. kości przedramienia, trzonów kręgów kręgosłupa i szyjki kości udowej), a także bóle pleców oraz te wynikające z silnych urazów mechanicznych.
Proces diagnostyczny — jakie badania wykonać?
Jeśli chodzi o diagnozowanie osteoporozy, to całość badań powinna zostać ukierunkowana na dokładną analizę parametrów dotyczących gospodarki wapnia i fosforu w ludzkim organizmie. Nie bez znaczenia jest także obrazowanie struktury kości.
Po pierwsze: densytometria
Jednym z badań wykorzystywanych w diagnostyce osteoporozy jest densytometria. Warto wiedzieć, iż pozostaje ono działaniem bezinwazyjnym i bezbolesnym, które pozwala zgromadzić wiele istotnych informacji na temat stanu kości.
Densytometria jest badaniem rentgenowskim, w wyniku którego umożliwia się rzetelną ocenę gęstości mineralnej kości udowej i odcinka lędźwiowego kręgosłupa (innych miejsc także, choć jest to rzadsza praktyka). Badanie to wykonuje się u osób, u których istnieje wysokie ryzyko wystąpienia złamań osteoporotycznych. Mowa przede wszystkim o kobietach w grupie wiekowej od 35 do 65+ (przed i po menopauzie) oraz mężczyznach, który ukończyli 70 lat. Densytometria wykonywana jest także u ludzi, którzy w przeszłości doświadczyli urazów wynikających z osteoporozy.
Po drugie: markery kostne
Markery kostne to nic innego jak testy, których zadaniem jest wykrycie produktów degradacji struktur tkanki kostnej. Jest to np. marker P1NP, czyli wskaźnik informujący o tempie tworzenia się kolagenu. Jego poziom oznacza się na podstawie analizy składu moczu.
Innym wartym uwagi wskaźnikiem jest produkt rozpadu kolagenu typu I (tj. beta-CTX). Ten z kolei można oznaczać nie tylko poprzez badanie moczu, ale również bezpośrednio z krwi.
Po trzecie: profil kostny
Istnieje jeszcze jedno ciekawe pojęcie, którym jest profil kostny. To kilka parametrów dotyczących tego, jak wygląda gospodarka wapniowo-fosforanowa w organizmie. Oznaczenie poziomu tych pierwiastków umożliwia wczesne zdiagnozowanie ewentualnych nieprawidłowości w obrębie układu kostnego.
O czym konkretnie mowa? Przede wszystkim o poziomie witaminy D oraz stężeniu wapnia całkowitego, fosforu, fosfatazy alkalicznej i — nieco rzadziej — poziomu albuminy w surowicy (tj. rezerwy białkowej organizmu).
Menopauza a osteoporoza
Menopauza jest normalnym i naturalnym etapem życia każdej kobiety. Jest to nic innego, jak po prostu stopniowe wygaszanie czynności jajników. Odpowiedzialność za wystąpienie tego stanu spoczywa na żeńskich hormonach płciowych, estrogenach. Mają one znaczenie m.in. w kwestiach takich jak regulacja cyklu miesiączkowego, wytwarzanie kwasu hialuronowego oraz kolagenu, a także — co najważniejsze dla tego artykułu — za gospodarkę wapniową. Estrogeny są istotne dla procesu stymulowania wzrostu kości oraz chrząstek i są w stanie zwiększać odkładanie się wapnia w kościach, co z kolei stanowi automatyczną profilaktykę osteoporozy.
Oczywiste jest zatem to, że gdy funkcje płciowe ulegają spowolnieniu, a ilość estrogenów zaczyna się bardzo zmniejszać, to spada również poziom wapnia zlokalizowanego w kośćcu. To z kolei przekłada się na zmniejszenie masy tkanki kostnej i w konsekwencji wpływa na rozwój zrzeszotnienia kości.
Temat wapnia oraz witamin K i D
Czy w okresie około menopauzalnym możliwe jest ustrzeżenie się przed osteoporozą? Oczywiście. Konieczne jest wówczas dostarczanie organizmowi odpowiednich ilości wapnia oraz cennych witamin i innych istotnych produktów odżywczych.
Ważna w tej sytuacji jest zbilansowana dieta oraz przyjmowanie skutecznych suplementów. Oprócz wspomnianego już wapnia, należy dbać także o spożywanie witaminy K, która pozwala dotrzeć wapniowi do kości. Jeśli chodzi o inne zalety witaminy K, to są to m.in.: przyspieszenie procesu mineralizacji kości oraz utrzymywanie ich w formie mocnych i zdrowych.
Nie bez znaczenia w tym wszystkim jest również witamina D, która także jest stosowana w zapobieganiu osteoporozie. Dlaczego? Ponieważ ułatwia ona wchłanianie się wapnia oraz przyczynia się do tego, że organizm jest w stanie zachować jego wysoki poziom przez długi czas.
Osteoporoza a przewlekłe choroby stawów
Zrzeszotnienie kości występuje również w przypadku innych dolegliwości dotyczących całego narządu ruchu, takich jak choćby reumatoidalne zapalenie stawów. Dlaczego? Ze względu na fakt, iż reumatyzm znacząco zmniejsza masę kości, co przekłada się na ich osłabienie.
Podobnie dzieje się u osób dotkniętych zespołem Sudecka. Wówczas dochodzi m.in. do:
- plamistych zaników kostnych;
- zmniejszenia gęstości kośćca (włącznie z jego rozrzedzeniem).
Bywa także, iż osteoporoza pojawia się u pacjentów borykających się z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa i/lub problemami w obrębie tkanki łącznej.
Złamanie osteoporotyczne, czyli kilka słów na temat powikłań
Czym jest złamanie osteoporotyczne? To złamanie niskoenergetyczne ściśle związane ze zmniejszona wytrzymałością kośca na urazy i obciążenia. Problem występuje w przebiegu osteoporozy. Najczęściej dotyczy on złamań kręgosłupa, biodra oraz przedramienia.
Należy wiedzieć, iż złamania osteoporotyczne są bardzo trudne w procesie leczenia ze względu na fakt, iż pojawiają się one u pacjentów z osłabionymi kośćmi, które znacznie trudnej się regenerują. Powrót do pełnej sprawności niestety nie zawsze jest możliwy.
Jak powinien wyglądać jadłospis osoby chorującej na osteoporozę?
W diecie osób chorych na osteoporozę nie powinno zabraknąć:
- mleka oraz przetworów mlecznych;
- owoców i warzyw;
- nasion, np. roślin strączkowych;
- kurkumy;
- tłuszczy roślinnych;
- chudego mięsa;
- tłustych ryb morskich.
Co jeszcze jeść przy osteoporozie? Na przykład magnez — można go znaleźć w strączkach, kaszach, orzechach oraz gorzkiej czekoladzie. Nie bez znaczenia jest również fosfor zawarty nie tylko w wymienionym już mleku czy mięsie, ale również w jajkach. Warto pamiętać też o fluorze. Występuje on np. w soi i produktach na jej bazie i w… wodzie mineralnej. Oczywiście obowiązkowo w jadłospisie musi występować wapń oraz witaminy D i K, o których pisaliśmy w poprzednich akapitach.
Aktywność fizyczna a osteoporoza
Czy zmiana diety oraz leczenie farmakologiczne wystarczą w walce z osteoporozą? Niezupełnie. Konieczne jest również działanie rehabilitacyjne oraz pozostawanie aktywnym fizycznie. Nie chodzi tutaj jednak o uprawianie sportów wyczynowych, a o zwykłą rekreację, np. spacery, nordic walking, pływanie, czy też proste ćwiczenia oporowe.
Najważniejsze jest w tym przypadku to, aby poprawić ogólną kondycję. Wielu specjalistów jest zdania, że warto podejmować się porannej gimnastyki.
A co z profilaktyką?
Zapobieganie osteoporozie jest jak najbardziej możliwe! Im szybciej zostaną zlokalizowane niepokojące zmiany, takie jak np. osteomalacja, tym skuteczniejszą profilaktykę będzie można zastosować! Jak można zahamować proces demineralizacji kości?
Do najczęściej polecanych metod zalicza się wystawianie działa na działanie promieni słonecznych (ponieważ zapewnia to odpowiednią dawkę witaminy D), regularne wykonywanie ćwiczeń oraz badań, utrzymywanie prawidłowej wagi, rezygnowanie z użytek oraz mocno przetworzonej żywności.
Jaki suplement diety wybrać?
Nie bez znaczenia jest również suplementacja. Jaki preparat wybrać? Ciekawą propozycją jest Kalcikinon, a także Kalcikinon Forte oraz Kalcikinon 4000. Czy są te produkty i czym się od siebie różną?
- Kalcikinon łączy w sobie witaminy K2 (75 μg), D3 (1000 IU) oraz wapń (500 mg). Obie witaminy są niezbędne, aby można było zachować kości w dobrym zdrowiu, natomiast D pomaga dodatkowo we właściwym wchłania się wapnia i fosforu; Produkt charakteryzuje się małą, łatwą do połknięcia tabletką.
- Kalcikinon Forte jest suplementem diety przeznaczonym dla dorosłych. On również zawiera w sobie wapń oraz witaminy K i D, jednak w o wiele wyższych dawkach (tj. wapń 1000mg (125%), witamina K 100µg (133%), witamina D 50µg /2000 IU (1000%);
- Kalcikinon 4000, czyli 500 mg wapnia, 75 µg witaminy K oraz 4000 IU witaminy D. Produkt dedykowany dla osób powyżej 75 r.ż. oraz dla osób z zapotrzebowaniem na wyższe dawki witaminy D.
Zaletami wszystkich produktów Kalcikinon to przede wszystkim naturalne pochodzenie składników – wapń pochodzi z węglanu wapnia, witamina D z lanoniny, a witamina K z natto. Dodatkowo w produktach jest najlepiej przyswajalna forma witaminy K – menachinon 7.
Chcąc utrzymać zdrowe kości, należy dbać, aby przyswajać odpowiednio wysokie dawki wapnia — najlepiej, aby było to od 700 do nawę 100 mg tego minerału. Oczywiście najlepiej pozyskiwać wapń bezpośrednio z jedzenia, ale warto się również wspomóc dobrej jakości suplementem diety. Świetnie sprawdzi się tutaj jeden z preparatów Kalcikinon, dobrany pod potrzeby konkretnej osoby. Pamiętaj: zdrowe kości to ważny element dla codziennego komfortu, trzeba więc o nie dać we właściwy sposób!
