Miażdżyca, choroba wieńcowa oraz inne nieprawidłowości dotyczące układu krążenia i serca od wielu lat są jedną z najczęstszych przyczyn przedwczesnej śmierci Polaków. Powodów wystąpienia miażdżycy może być wiele. Warto jednak pamiętać, że to styl życia ma ogromny wpływ na rozwój tego schorzenia. Czynniki ryzyka miażdżycy to m.in. brak aktywności fizycznej, niezdrowa dieta, palenie tytoniu, picie alkoholu, otyłość. Warto zatem pochylić się nad tym, jak przeciwdziałać chorobom układu krążenia. Sprawdź, jak i co powinno się jeść, aby powstrzymać zmiany miażdżycowe. Przekonaj się, jaką rolę w zdrowiu sercowo-naczyniowym odgrywa obecność witaminy K w diecie.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Co to jest witamina K oraz na co wpływa korzystnie?
• Jaka jest korelacja między witaminą K a profilaktyką miażdżycy?
• Czym jest miażdżyca (arterioskleroza) ?
• Czy miażdżyca i choroba wieńcowa to to samo?
• Jakie są przyczyny i objawy miażdżycy tętnic?
• Czy miażdżycę można cofnąć?

W przeciwdziałaniu miażdżycy, chorobie wieńcowej i zawałowi serca wielkie znaczenie ma utrzymywanie właściwej diety. Należy się wystrzegać przede wszystkim nadmiernego spożywania wysoko przetworzonej żywności, a tym samym tłuszczów nasyconych, a także tzw. pustych kalorii, które prowadzą do otyłości i w ten sposób zwiększają ryzyko wystąpienia nieprawidłowości w obrębie układu krążenia. 

Co to jest miażdżyca?

Miażdżyca naczyń jest chorobą układu sercowo-naczyniowego. W ramach tej nieprawidłowości dochodzi do odkładania się złogów wapnia, substancji tłuszczowych i tkanki bliznowatej w wewnętrznych warstwach ścian naczyń tętniczych. Złogi tych substancji nazywane są blaszką miażdżycową. Nasilone gromadzenie się blaszki miażdżycowej powoduje pogrubienie, sztywnienie ścian tętnic i ograniczenie przepływu krwi. Uwapnione tętnice mogą również stać się kruche i pękać, co z kolei prowadzi do powstawania niebezpiecznych skrzepów. W dalszej części artykuły wyjaśnimy, dlaczego w tętnicach zbiera się uwapniona blaszka miażdżycowa i jak temu zapobiegać.

W konsekwencji odkładania się złogów miażdżycowych może dojść do wielu zagrażających zdrowiu powikłań – m.in. do całkowitego zablokowania przepływu krwi w niektórych naczyniach krwionośnych. Ostatecznie doprowadza to do niedokrwienia narządów, które są przez dane naczynia zaopatrywane. Jeśli zablokowane zostanie naczynie prowadzące do serca, następuje zawał. Z kolei w przypadku blokady naczynia prowadzącego do mózgu, występuje udar.

Dlaczego te czynniki mają tak duży wpływ na ryzyko chorób serca? Palenie tytoniu, nadwaga, otyłość, czy też nadciśnienie powadzą do uszkodzeń ścianek naczyń krwionośnych, co często jest przyczynkiem do wystąpienia choroby miażdżycowej. W kontekście rozwoju tej dolegliwości, znaczenie mogą mieć kwestie takie jak dziedziczność, wiek oraz płeć.

Jednocześnie nie oznacza to, że powyższe czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia miażdżycy pojedynczo, najczęściej działają one „grupowo”. W większości przypadków najważniejszą przyczyną jest niezdrowy tryb życia, a kolejne kwestie „doklejają się” do niego i całościowo mogą prowadzić do rozwijania się schorzenia. Nie jest zatem tak, że np. wysoki poziom stężenia cholesterolu LDL jest jedynym winowajcą! On nie pojawia się bez powodu, jest odpowiedzią na wcześniejsze zaniedbania. Oczywiście ma on znaczenie dla rozwoju miażdżycy, ale najczęściej nie stanowi źródła problemu.

Miażdżyca - cholesterol - nadmiar wapnia

Warto zwrócić uwagę na fakt, że obecność uwapnionej blaszki miażdżycowej jest często lepszą prognozą rosnącego ryzyka zawału serca niż sam cholesterol. Wysoki poziom cholesterolu jako samodzielny czynnik nie powoduje choroby wieńcowej, czyli choroby niedokrwiennej serca. Co ciekawe, 50% ludzi którzy przeszli zawał serca ma prawidłowy poziom cholesterolu. Oczywiście cholesterolu nie należy ignorować. Wysoki poziom lipoprotein o małej gęstości (tj. cholesterolu LDL) może przyczyniać się do rozwoju miażdżycy lub zwiększyć ryzyko jej wystąpienia.

Niezwykle istotnym czynnikiem rozwoju miażdżycy jest natomiast uszkodzenie śródbłonka, czyli cienkiej warstwy komórek, która wyściela wewnętrzną powierzchnię naczyń krwionośnych, w tym tętnic. Co zatem powoduje te niewielkie defekty pojawiające się na wewnętrznej warstwie ścian naczyń tętniczych? Mogą to być m.in.:

• różnego rodzaju toksyny;
• stany zapalne, wywołane m.in. wirusami;
• reakcje układu odpornościowego;
• palenie papierosów, nadciśnienie, cukrzyca;
• wysoki poziom cholesterolu LDL (lipoprotein o małej gęstości);
• wysoki indeks uwapnienia naczyń, który zazwyczaj wynika z niedoboru witaminy K2.

Kiedy śródbłonek jest uszkodzony, staje się również bardziej przepuszczalny, umożliwiając przenikanie substancji z krwi do ściany tętnicy. To prowadzi do powstania blaszki miażdżycowej, a także prowokuje stan zapalny. W odpowiedzi na uszkodzenie śródbłonka organizm może uwolnić cytokiny, które przyciągają komórki odpornościowe do miejsca uszkodzenia. Te komórki odpornościowe mogą następnie uwolnić substancje chemiczne, które dodatkowo sprzyjają stanom zapalnym i uszkodzeniom śródbłonka, prowadząc do błędnego koła uszkodzeń i stanów zapalnych, co znów przyczynia się do rozwoju miażdżycy.

Blaszki miażdżycowe nieustanie „ewoluują”. Gdy zwiększa się w nich zawartość wapnia, stają się coraz bardziej kruche, co może prowadzić do ich pękania. Taki scenariusz może być natomiast zalążkiem występowania groźnych zakrzepów i całkowitego zamknięcia naczynia. Zatem jasne jest, iż wapń uszkadza śródbłonek, a jednocześnie staje się jednym z głównych budulców blaszki miażdżycowej.

Warto zadbać o optymalne spożycie witaminy K2, która aktywuje białka odpowiedzialne za transport wapnia. To dzięki owym białkom wapń trafia do kości, a nie do tkanek miękkich, takich jak żyły i tętnice.

Jakie są objawy miażdżycy?

W miarę rozwijania się miażdżycy dochodzi do coraz znaczniejszego odkładania się substancji takich jak np. wapń, tłuszcz i cholesterol w ścianach tętnic. Im osady robią się większe, tym światło naczynia maleje, a przepływ krwi jest coraz trudniejszy, a to może być powodem groźnych dla zdrowia i życia powikłań, w tym chorób: naczyniowo-obwodowej i wieńcowej oraz udaru mózgu.

Objawy miażdżycy różnią się w zależności od tego, które tętnice zostały zaatakowane i jak bardzo zaawansowane jest zmniejszenie ich światła. Najczęstsze z objawów to:

1. W przypadkach miażdżycy tętnic wieńcowych - ból zlokalizowany w klatce piersiowej, który nasila się w trakcie aktywności fizycznej lub wysiłku emocjonalnego; duszności, trudności z oddychaniem.
2. Kiedy jest to miażdżyca tętnic kończyn - dyskomfort w okolicy nóg, ból i obrzęk odczuwany podczas chodzenia, który ustępuje w czasie ich spoczynku; drętwienia; mrowienia.
3. Gdy chodzi o zmiany miażdżycowe jelit i tętnic w jamie brzusznej - bóle brzucha.
4. W przebiegu miażdżycy tętnic nerkowych – ciężkie nadciśnienie; niewydolność nerek.
5. W przebiegu miażdżycy tętnic szyjnych i kręgowych - częste zawroty głowy; uczucie zdezorientowanie i rozbicia; zaburzenia czucia; bóle głowy.

Jednocześnie należy mieć świadomość, że objawy miażdżycy mogą występować wspólnie (więcej niż jeden jednocześnie) lub wcale. W niektórych przypadkach choroba w ogóle nie daje o sobie znać przez bardzo długi czas, rozwijając się przy tym w najlepsze i stając się coraz większym zagrożeniem dla życia i zdrowia. Dlatego tak ważne jest wykonywanie regularnych badań, w tym stałe kontrolowanie poziomu cholesterolu LDL we krwi, kontrolowanie wskaźnika uwapnienia tętnic wieńcowych (wskaźnik uzyskiwany w wyniku tomografii komputerowej), a przede wszystkim trzymanie prawidłowej diety, bogatej w kwasy tłuszczowe omega-3, błonnik oraz witaminę K2.

Co to jest choroba wieńcowa?

Rola witaminy K w profilaktyce miażdżycy i zawałów serca

Menchinon, czyli witamina K2, ma dobroczynny wpływ na układ krążenia - hamuje odkładanie się wapnia w tętnicach, żyłach i naczyniach krwionośnych. Gdy występuje niedobór witaminy K2, odkładanie się uwapnionej blaszki miażdżycowej - czyli rozwój miażdżycy - jest nieuniknione. Warto pamiętać o tym, że wapń zajmuje ok 20% objętości blaszki miażdżycowej odkładającej się w tętnicach. Badania wskazują na silny związek między niedoborem witaminy K a sztywnością tętnic, zwapnieniem naczyń i zastawek, niewydolnością serca i śmiertelnością z przyczyn sercowo-naczyniowych.

W jaki sposób witamina K2 hamuje odkładanie się wapnia w tętnicach?

Witamina K2 aktywuje białka Gla macierzy (MPG), które znajdują się w ścianach wszystkich tkanek miękkich (m.in. tętnic i żył) i wymiatają z nich wapń. Gdy brakuje witaminy K2, białka MGP pozostają nieaktywne, przez co wapń osadza się w naczyniach krwionośnych.

Bez witaminy K2 organizm, zamiast umiejscawiać wapń tam, gdzie jest naprawdę potrzebny – czyli w kościach, kieruje go do tętnic i przyczynia się tym samym do powstawania chorób takich jak miażdżyca czy osteoporoza (zmniejszenie gęstości kości). Na tym właśnie w skrócie polega paradoks wapnia. Jak w takim razie uniknąć paradoksu wapnia? Wystarczy razem z wapniem dostarczać organizmowi witaminę K2.

Czy miażdżycę i chorobę wieńcową można cofnąć?

Witamina K hamuje odkładanie się wapnia w tętnicach…

… a nawet odwapnia naczynia krwionośne! Witamina K jest jednym z najistotniejszych czynników dietetycznych, który hamuje powstawanie oraz usuwa złogi zmniejszające światło tętnic.

Czy istnieją na to dowody?

Badania naukowe jednoznacznie wskazują, że włącznie witaminy K2 aktywuje białka MGP, które wymiatają wapń ze wszystkich tkanek miękkich, w tym z tętnic. Witamina K2 pomaga też przywrócić naczyniom krwionośnym elastyczność, gdy wapń zostanie już usunięty. Warto zaznaczyć, że liczba dowodów naukowych na pozytywną rolę witaminy K2 w utrzymaniu zdrowia układu sercowo-naczyniowego rośnie z każdym rokiem. Niemal wszystkie badania kliniczne wskazują jednoznacznie na związek między niedoborem witaminy K2 a sztywnością tętnic, zwapnieniem naczyń i zastawek, niewydolnością serca i śmiertelnością z przyczyn chorób sercowo-naczyniowych.

Jednym z pierwszych badań dotyczących wpływu witaminy K2 na układ krążenia było tzw. „badanie rotterdamskie”. W trzyletnim badaniu wzięło udział aż 4 807 zdrowych Holendrów w wieku 55 lat i więcej. Wśród badanych osób, które dostarczały sobie najwyższe dawki witaminy K2 w diecie zaobserwowano, że ryzyko wystąpienia:

• ostrej kalcyfikacji (zwapnienia) tętnic obniżyło się o 52%;
• choroby wieńcowej o 41%;
• śmierci spowodowanej chorobą wieńcową o 51%;
• przedwczesnej śmierci o 26%.

W wielu innych badaniach, zarówno laboratoryjnych, jak i klinicznych,wskazano, że witamina K2 jest najsilniejszym znanym ludzkości związkiem chemicznym hamującym uwapnienie tkanek.

Tym samym wniosek jest jeden: jeśli nie spożywa się wystarczająco dużo tego składnika odżywczego, serce z pewnością to odczuje!

Dieta miażdżycowa, czyli o zdrowych nawykach żywieniowych 

Jak powinien wyglądać jadłospis osoby, która chce obniżyć ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego? Co jeść, a czego lepiej unikać? W jaki sposób usprawnić proces leczenia wcześniej wspomnianych dolegliwości? Odpowiedziami na te pytania mogą być nawyki żywieniowe mieszkańców krajów położonych w basenie Morza Śródziemnomorskiego. Mowa przede wszystkim o wdrożeniu do diety:

Jeśli chodzi o inne formy zapobiegania miażdżycy tętnic, warto sięgnąć po produkty zbożowe, szczególnie produkty pełnoziarniste. Zawarty w nich błonnik korzystnie wpływa na nasze zdrowie, na wielu frontach. Istotne jest jednak to, że w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego trzeba skupiać się na całokształcie prozdrowotnych działań, a nie na pojedynczych elementach.

Dieta miażdżycowa powinna zawierać także kilka ograniczeń. Osoby chcące zadbać o swój układ sercowo-naczyniowy powinny unikać słodyczy i słodkich napojów, ponieważ zawarty w nich cukier jest niebezpieczny dla zdrowia. To samo dotyczy soli. Warto skupić się na tym, aby jej codzienne spożycie nie przekraczało 5 g (1 łyżeczka). Przestrzeganie tej zasady bywa dość trudne, ponieważ nie wystarczy zrezygnować z odrobiny soli do jajka na miękko. Sól jest obecna również w przetworach konserwowych, pieczywie, serach, wędlinach, słonych przekąskach i wielu innych produktach. Ważne w profilaktyce miażdżycy jest także ograniczenie mięsa i jego przetworów, zwłaszcza czerwonego mięsa, czyli wieprzowiny, wołowiny, jagnięciny, baraniny, koniny, dziczyzny oraz koziny.  Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych także pozytywnie wpłynie na funkcjonowanie organizmu. Nadmiar wymienionych produktów sprzyja rozwijaniu się choroby miażdżycowej. Ważne jest, by mieć świadomość, iż produkty mleczne są wskazane w diecie miażdżycowej, ale nie w każdej postaci. Tłuste produkty mleczne zdecydowanie nie są najlepszym pomysłem w tym przypadku!

A co z produktami bogatywmi w witaminę K?

Witamina K i zdrowe serce

Suplementacja witaminy K2, ze względu na swoją zdolność modulacji zwapnienia naczyń krwionośnych, jest silnie powiązana z poprawą wyników sercowo-naczyniowych. Dotychczasowe badania wskazują, że optymalne spożycie witaminy K2 w diecie wiąże się z:

• redukcją śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych;
• redukcją ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca;
• redukcja zwapnienia tętnic i żył;
• redukcją ryzyka wystąpienia choroby tętnic obwodowych (zwężenia lub niedrożności dużych tętnic).

Liczba randomizowanych badań klinicznych i dowodów na pozytywną rolę witaminy K2 w utrzymaniu zdrowia układu sercowo-naczyniowego rośnie z każdym rokiem.

Jaką dawkę witaminy K2 wybrać?

Zalecana dzienna porcja witaminy K dla zdrowych osób dorosłych wynosi 75 µg na dzień. Niestety z codziennej diety jesteśmy w stanie pozyskać maksymalnie 45 µg witaminy K2 na dzień. Aby utrzymać optymalny poziom witaminy K2 w organizmie, należy ją przyjmować w postaci suplementów.  

Jaką witaminę K wybrać?

Wybierając suplement należy zwrócić uwagę na postać i pochodzenie witaminy K. Jej najbardziej aktywną i najbardziej przyswajalną formą jest K2MK7 (menachinon-7). Witamina K2 MK7 utrzymuje się we krwi dłużej niż witamina K1, osiągając przy tym znacznie bardziej stabilny poziom.

K2 MK7 znaleźć można w produktach naturalnie fermentujących, m.in. serach, kapuście kiszonej czy kefirach, ale najbogatszym i najwartościowszym jej źródłem jest natto - japońska potrawa ze sfermentowanych przez bakterie bacillus subtilis ziaren soi.

Nie musisz jednak jeść codziennie natto, by przyjmować witaminę K2. Warto sięgnąć po preparaty, które są źródłem łatwo przyswajalnej witaminy K2.

 

*Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną - o postępowaniu medycznym zawsze decyduje lekarz. Artykuł nie jest również opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego wyżej wymienione składniki. Suplementy diety służą jedynie do uzupełnienia normalnej diety, nie mają właściwości leczniczych.